Anatomia i funkcja stawów międzykręgowych
Stawy międzykręgowe, zwane również stawami fasetowymi, są elementami łączącymi wyrostki stawowe sąsiadujących kręgów. Ich główne funkcje obejmują:
- stabilizację kręgosłupa,
- kontrolowanie zakresu ruchu w poszczególnych odcinkach,
- absorpcję sił działających na kręgosłup.
Każdy staw fasetowy składa się z:
- Powierzchni stawowych pokrytych chrząstką stawową,
- Torebki stawowej zawierającej płyn maziowy,
- Więzadeł i mięśni wspierających jego funkcję.
Z biegiem lat oraz w wyniku przeciążeń, stawy międzykręgowe mogą ulegać zmianom degeneracyjnym, co prowadzi do rozwoju choroby zwyrodnieniowej, stenozy kręgosłupa lub zespołu bólowego fasetowego.
Wskazania do facetektomii
Facetektomia jest zalecana w przypadku:
- przewlekłego bólu kręgosłupa wynikającego z choroby zwyrodnieniowej stawów fasetowych,
- ucisku na struktury nerwowe w wyniku przerostu wyrostków stawowych,
- zwężenia kanału kręgowego (stenozy kręgosłupa),
- niestabilności kręgosłupa spowodowanej patologiami stawów międzykręgowych.
Objawy wymagające interwencji chirurgicznej obejmują:
- przewlekły ból promieniujący do kończyn dolnych lub górnych,
- osłabienie siły mięśniowej,
- parestezje,
- zaburzenia chodu wynikające z ucisku na struktury nerwowe.
Techniki operacyjne facetektomii
Facetektomia może być przeprowadzana przy użyciu różnych technik operacyjnych, zależnie od stopnia zaawansowania zmian patologicznych oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Do najczęściej stosowanych metod należą:
1. Facetektomia częściowa
W tej technice usuwana jest tylko część stawu fasetowego, głównie jego przerostowe elementy, które powodują ucisk na nerwy. Jest to metoda mniej inwazyjna, pozwalająca na zachowanie maksymalnej stabilności kręgosłupa.
2. Facetektomia całkowita
Polega na usunięciu całego stawu międzykręgowego. Zabieg ten jest często stosowany w przypadkach zaawansowanej stenozy kręgosłupa lub w przypadkach niestabilności wymagających dodatkowej stabilizacji, np. poprzez zespolenie kręgów.
3. Facetektomia endoskopowa
Minimalnie inwazyjna technika, w której stosuje się endoskop do usunięcia części stawu fasetowego. Charakteryzuje się mniejszym urazem tkanek, krótszym czasem rekonwalescencji i zmniejszonym ryzykiem powikłań.
4. Facetektomia otwarta
Tradycyjna metoda chirurgiczna, stosowana w przypadkach bardziej zaawansowanych patologii. Wymaga wykonania większego nacięcia i może być łączona z innymi procedurami, takimi jak laminektomia czy fuzja kręgów.
Możliwe powikłania po facetektomii
Jak każda procedura chirurgiczna, facetektomia wiąże się z ryzykiem powikłań, do których należą:
- infekcje pooperacyjne,
- uszkodzenie struktur nerwowych,
- niestabilność kręgosłupa wymagająca dalszej interwencji chirurgicznej,
- przewlekły ból pooperacyjny,
- ograniczenie ruchomości kręgosłupa.
Rekonwalescencja i zalecenia pooperacyjne
Po zabiegu facetektomii kluczowe znaczenie ma odpowiednia rehabilitacja, której celem jest przywrócenie pełnej funkcji ruchowej kręgosłupa i zapobieganie powikłaniom. Okres rekonwalescencji zależy od stopnia ingerencji chirurgicznej oraz indywidualnych predyspozycji pacjenta.
1. Wczesna faza pooperacyjna (0–6 tygodni)
- Unikanie nadmiernego obciążania kręgosłupa.
- Kontrola bólu za pomocą leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.
- Stosowanie ćwiczeń oddechowych i izometrycznych w celu zapobiegania zakrzepicy.
- Noszenie ortezy kręgosłupa (jeśli zalecone przez lekarza).
2. Faza rehabilitacyjna (6 tygodni – 6 miesięcy)
- Fizjoterapia skupiona na wzmacnianiu mięśni przykręgosłupowych.
- Stopniowe zwiększanie aktywności fizycznej, w tym ćwiczenia stabilizacyjne.
- Hydroterapia oraz terapia manualna w celu poprawy ruchomości kręgosłupa.
3. Faza późnej rekonwalescencji (powyżej 6 miesięcy)
- Powrót do codziennych aktywności i pracy zawodowej w zależności od postępów rehabilitacji.
- Profilaktyczne ćwiczenia wzmacniające w celu uniknięcia nawrotów bólu.
- Edukacja pacjenta dotycząca ergonomii ruchu i postawy.
Długoterminowe efekty zabiegu
Długoterminowe rezultaty facetektomii zależą od wielu czynników, w tym od właściwej rehabilitacji oraz przestrzegania zaleceń lekarza. Większość pacjentów doświadcza znacznej poprawy funkcji ruchowej oraz redukcji bólu, jednak w niektórych przypadkach może dojść do rozwoju niestabilności kręgosłupa lub konieczności kolejnej interwencji chirurgicznej.
Źródła:
- Frymoyer JW, Ducker TB. The Adult Spine: Principles and Practice. Lippincott Williams & Wilkins; 2020.
- Kim DH, Albert TJ. Surgical Approaches to the Spine. Springer; 2019.
- Resnick DK, Haid RW. Surgical Management of Spinal Disorders. Thieme Medical Publishers; 2021.